Pod koniec czerwca tego roku Polska Izba Przemysłu Chemicznego zaprezentowała „Manifest polskiej chemii”. To kilkustronicowy dokument z 45 postulatami największych przedsiębiorstw z branży chemicznej, które apelują do rządu i organów unijnych o pilną interwencję. O co chodzi?
Jeszcze 20 lat temu Europa była numerem 1 na globalnym rynku chemicznym. Pod względem produkcji wyprzedzaliśmy zarówno Stany Zjednoczone, jak i Chiny. Sytuacja diametralnie zmieniła się w 2023 roku. Europejski rynek producentów chemii skurczył się o połowę. Wszystko za sprawą wojny w Ukrainie i wywołanego przez nią kryzysu energetycznego. Branża chemiczna, jedna z najbardziej energochłonnych w całej gospodarce, przeżyła szok związany z podwyżkami cen energii.
Chiny przegoniły Europę
„Wysokie ceny prądu zabijają polskie firmy” – mówił w wywiadzie dla „Wprost” Michał Sołowow, właściciel oświęcimskiego Synthosu, największej firmy z branży chemicznej w Polsce. Krajowi producenci z jego branży już nawet nie zastanawiali się, jak produkcję zwiększyć, tylko jak – przy tak galopujących cenach prądu czy gazu – produkcję w ogóle na tym samym poziomie utrzymać.
Oprócz kryzysu energetycznego wywołanego przez wojnę za naszą wschodnią granicą, branża boryka się też z innymi problemami. Nadal czuć skutki pandemii i zerwanych łańcuchów dostaw, które sparaliżowały dostawy kluczowych surowców. Wpływ mają również wyśrubowane przez Unię cele klimatyczne, które niosą duże ryzyko kar za niespełnianie choćby wymogów emisji CO2.
– Dzisiaj Europa to po prostu zapaść, a Chiny to sytuacja rewelacyjna – podsumował obecną sytuację branży Tomasz Zieliński, prezes Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.
Czytaj też:
Wprost rusza z kampanią reklamową w telewizji Polsat. „Jedyny taki projekt w polskich mediach”
Doszło do tego, że Europę wyprzedziły właśnie Chiny. To one dominują w światowej sprzedaży wyrobów chemicznych. Wytwarzają chemikalia za niecałe 2,4 bln euro. Na drugim miejscu są kraje unijne ze sprzedażą szacowaną na 760 mld euro. Ale UE gonią Stany z wynikiem na poziomie 606 mld euro.
Jak wynika z szacunków PIPC, w ciągu ostatnich dwóch dekad Europa odnotowała spadek udziału w światowej sprzedaży chemikaliów z 27,5 proc. do 14 proc. w 2022, co stanowi redukcję o blisko 50 proc.
Katarzyna Byczkowska, prezes BASF Polska, jest zdania, że oprócz samego kryzysu energetycznego, europejskich producentów chemii mocno hamują unijne regulacje:
„Mówi się, że Stany Zjednoczone to innowacje, Chiny to imitacje, a UE to regulacje”.
Od wielkiej chemii do kosmetyków
Wiele osób może sobie nie zdawać sprawy z faktu, że polski przemysł chemiczny jest dzisiaj jedną z najważniejszych gałęzi naszej gospodarki. W całym sektorze działa ponad 13 tys. przedsiębiorstw. Dają w sumie ponad 341 tys. miejsc pracy. Roczna sprzedaż oscyluje w granicach 442 mld zł. Branża od dziesięcioleci przyczynia się do wzrostu PKB, co przekłada się przecież na wzrost pensji Polaków. Sektor rok w rok przeznacza kilkanaście miliardów złotych na nowe inwestycje, co daje kopa do rozwoju regionów i lokalnych społeczności, w których ulokowane są zakłady produkcyjne.
Czym w ogóle jest polska chemia? Całą branżę można podzielić na cztery kluczowe obszary. Największy to chemia masowa, czyli tak zwana wielka chemia. To przede wszystkim produkcja tworzyw sztucznych, nawozów, gazów technicznych, barwników, włókien czy kauczuków. Drugą obszerną grupę stanowią paliwa i produkty rafinacji ropy naftowej. Mowa tutaj o gazie, benzynach, olejach, smarach, asfaltach. To głównie domena państwowych, nie prywatnych gigantów. Kolejny obszar stanowi przetwórstwo chemiczne, czyli wytwarzanie produktów końcowych z chemii masowej. Takich, które zwykły klient może kupić już w sklepie. To na przykład farby, lakiery, ale też i opony albo dętki do roweru. Ostatnią grupę stanowią producenci chemii niskotonażowej. To już taka bardziej wysublimowana chemia, bo nie jest produkowana w setkach ton, a w znacznie mniejszych ilościach i dla zupełnie innego klienta. Mowa tutaj na przykład o wyrobach farmaceutycznych, ale też i niektórych kosmetykach, środkach czystości czy ochrony roślin.
Bez leków czy lakierów
Ale w tym rankingu nie będziemy przedstawiać producentów chemii niskotonażowej, bo ci znaleźli się w innych naszych zestawieniach. Na przykład największych producentów wyrobów leczniczych, który już za nami, albo największych producentów kosmetyków, który dopiero przed nami. Nie będziemy też pokazywać przetwórców chemii, bo te przedsiębiorstwa były przez nas ujęte w całym cyklu rankingów, przedstawiających choćby branżę budowlaną.
W tym zestawieniu chcemy skoncentrować się przede wszystkim na chemicznych gigantach od tzw. wielkiej chemii. Pokazujemy tutaj wyłącznie firmy prywatne z polskim czy zagranicznym kapitałem, które działają nad Wisłą od lat. W ułożeniu tego zestawienia pomogła nam agencja badawcza Dun&Bradstreet, która dostarczyła nam wyniki finansowe poszczególnych spółek za 2022 r.
Kto wypadł najlepiej?
Sołowow i Kulczyk na podium
Największą prywatną spółką z branży chemicznej została firma Synthos Dwory 7, która wchodzi w skład Grupy Synthos. Koncern jest najcenniejszym aktywem w portfelu Michała Sołowowa, który na tegorocznej Liście 100 najbogatszych Polaków „Wprost” zajął trzecie miejsce z majątkiem szacowanym na 12,2 mld zł.
Synthos jest największym producentem kauczuku syntetycznego i polistyrenu do spieniania w Europie. Ten pierwszy jest wykorzystywany w produkcji m.in. elastycznych żelów, tkanin i niektórych rodzajów farb. Polistyren do spieniania to nic innego jak drobne białe kuleczki, które posklejane ze sobą tworzą popularny styropian.
Drugie miejsce w naszym zestawieniu przypadło PCC Rokita. Notowana na warszawskiej giełdzie spółka jest dzisiaj wyceniana na 1,8 mld zł. Cała grupa zatrudnia ponad 3,3 tys. ludzi. W jej skład wchodzi 74 spółek, które obsługują klientów na 17 zagranicznych rynkach.
PCC Rokita zajmuje się przede wszystkim wytwarzaniem chloru, alkaliów czy pochodnych naftalenu i fosforu. Substancje te znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle budowlanym, tekstylnym czy lakierniczym.
Na ostatnie miejsce podium wpadł Ciech, który dzisiaj nosi już nazwę Qemetica. Polska spółka jest kontrolowana przez Sebastiana Kulczyka, który zajął 5. miejsce na tegorocznej Liście 100 najbogatszych Polaków „Wprost”. Jego firma jest drugim największym producentem sody kalcynowanej i oczyszczonej w Unii Europejskiej. Jest też wiodącym dostawcą krzemianów i największym polskim producentem środków ochrony roślin. Prowadzi swoje zakłady w Polsce, Rumunii czy Niemczech, zatrudniając ponad 3 tys. osób.
Jakie jeszcze firmy znalazły się w naszym zestawieniu?
25 największych spółek chemicznych w Polsce
| Miejsce | Nazwa spółki | Przychody 2022 | Zysk netto 2022 | Wzrost przychodów 2021/22 |
|---|---|---|---|---|
| 1 | SYNTHOS DWORY 7 SP Z O O | 6 921 117 000 | 456 578 000 | 3 190 682 000 |
| 2 | PCC ROKITA S A | 2 914 222 000 | 620 878 000 | 898 222 000 |
| 3 | CIECH S A | 2 672 503 000 | 612 255 000 | 1 053 823 000 |
| 4 | BAYER SP Z O O | 2 665 627 506 | 78 092 580 | 335 471 144 |
| 5 | SYNTHOS STYRENICS SP Z O O | 2 134 331 000 | 227 061 000 | 274 563 000 |
| 6 | CIECH SODA POLSKA S A | 2 128 190 846 | 123 294 437 | 852 816 717 |
| 7 | NITRO CHEMICAL SP Z O O | 1 950 435 374 | -14 686 092 | 941 443 875 |
| 8 | SILEKOL SP Z O O | 1 700 489 000 | 132 753 000 | 706 896 000 |
| 9 | INDORAMA VENTURES POLAND SP Z O O | 1 518 876 954 | 80 231 928 | 516 883 755 |
| 10 | MAKROCHEM S A SPÓŁKA JAWNA | 1 192 247 682 | 158 389 917 | 665 742 109 |
| 11 | PCC EXOL S A | 1 050 296 000 | 116 118 000 | 335 481 000 |
| 12 | LERG S A | 1 033 467 434 | 44 151 480 | 247 848 741 |
| 13 | SANOK RUBBER COMPANY S A | 968 768 000 | 38 537 000 | 160 345 000 |
| 14 | DOMO ENGINEERING PLASTICS POLAND SP Z O O | 929 046 000 | 15 436 000 | 80 701 000 |
| 15 | KRONOSPAN CHEMICAL SZCZECINEK SP Z O O | 916 735 533 | 33 853 252 | 422 016 158 |
| 16 | STEPAN POLSKA SP Z O O | 885 645 146 | 21 378 368 | 91 857 434 |
| 17 | AIR PRODUCTS SP Z O O | 867 339 000 | 61 945 000 | 187 444 000 |
| 18 | AVANTOR PERFORMANCE MATERIALS POLAND S A | 796 086 750 | 96 193 782 | 255 098 471 |
| 19 | ALUPOL FILMS SP Z O O | 783 729 000 | 135 324 000 | 164 733 000 |
| 20 | NEVEON POLAND SP Z O O | 771 303 000 | 36 087 000 | -46 978 000 |
| 21 | FUCHS OIL CORPORATION (PL) SP Z O O | 715 283 460 | 47 774 493 | 159 812 107 |
| 22 | AIR LIQUIDE POLSKA SP Z O O | 710 925 495 | 111 227 855 | 156 969 572 |
| 23 | LINDE GAZ POLSKA SP Z O O | 693 984 932 | 124 929 720 | 129 089 472 |
| 24 | SOLVAY POLAND SP Z O O | 658 566 000 | 20 488 000 | 226 524 000 |
| 25 | VITA POLYMERS POLAND SP Z O O | 645 879 935 | 45 870 477 | 852 538 |
Czytaj też:
W tej branży Polska jest potęgą. W eksporcie przegoniliśmy ChinyCzytaj też:
Przedsiębiorca to krwiopijca? Ekspert komentuje
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Wprost.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.