Branża spożywcza to jeden z filarów polskiej gospodarki – daje miejsca pracy, napędza eksport, inspiruje innowacje i odpowiada na potrzeby milionów Polaków każdego dnia. Ostatnie lata to dla tego sektora czas dynamicznych przemian i wzrostu, ale też rosnących wyzwań – od zmian w preferencjach konsumentów, przez nowe technologie, po wyśrubowane normy zrównoważonego rozwoju. Jakie szanse i zagrożenia przyniesie branży spożywczej przyszłość?
Duża dynamika na tle Europy
Według najnowszego raportu Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu ostatni rok był dla polskiego sektora spożywczego wyjątkowo udany: „Produkcja sprzedana przemysłu spożywczego w Polsce wzrosła w 2024 roku o 4,2%, podczas gdy średnia dla całej UE wyniosła zaledwie 1,4%. Polska znalazła się pod tym względem na 3. miejscu w UE, ustępując jedynie Rumunii i Bułgarii”. Oznacza to, że Polska skutecznie rywalizuje z potęgami europejskiej branży spożywczej i co roku umacnia swą pozycję lidera w regionie.
Ten optymizm widać także w danych w innych raportach branżowych: „Sektor spożywczy odnotuje ożywienie, napędzane rosnącymi wynagrodzeniami oraz poprawą sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Prognozy wskazują, że dynamika wzrostu przekroczy 7%, co oznacza wyraźne przyspieszenie w porównaniu do 2024 roku” – czytamy w styczniowej publikacji PMR. Polska branża spożywcza to dziś tysiące firm – od lokalnych mleczarni po nowoczesne zakłady przetwórcze i sieci marketów. Kraj utrzymuje również wyraźnie eksportowy profil – produkty trafiają zarówno do krajów Unii, jak i na rynki pozaeuropejskie. „To sektor o strategicznym znaczeniu, który nie tylko zaspokaja potrzeby krajowego rynku, ale także odgrywa istotną rolę w eksporcie żywności na rynki zagraniczne” – wskazuje analiza Elis.
Kluczowe trendy i oczekiwania konsumentów
Zmieniają się nie tylko liczby, ale i nawyki Polaków przy sklepowych półkach. „Dyskonty jako dominujący wybór większości Polaków niezależnie od kategorii produktu, a oferta sklepów według badanych jest dość zadowalająca. W produktach spożywczych szukamy zdrowia, dobrego składu i polskiego pochodzenia” – wynika z raportu Inquiry „Zakupy spożywcze 2025”.
Coraz większego znaczenia nabierają takie czynniki, jak:
- naturalny, przejrzysty skład produktów (aż 85% Polaków deklaruje, że kieruje się wpływem produktów na zdrowie),
- zrównoważone rolnictwo i pochodzenie żywności („79% respondentów chce kupować więcej produktów lepszej jakości, a 75% jest zainteresowanych wyrobami pochodzącymi z rolnictwa zrównoważonego”),
- rozwój kategorii produktów funkcjonalnych: „Rok 2025 przyniesie znaczące zmiany... napędzane rosnącym naciskiem na zdrowie konsumentów, zrównoważony rozwój i innowacje technologiczne. Wyraźnie zarysowuje się potrzeba dostosowania produktów do nowych oczekiwań, takich jak redukcja soli i cukru, rozwój żywności funkcjonalnej czy stosowanie bardziej naturalnych i ekologicznych składników” – podsumowuje raport FoodFakty.
Wyraźnie widoczny jest też wzrost zainteresowania produktami typu „plant based” – roślinnymi zamiennikami mięsa, wegańskimi alternatywami i nowymi propozycjami dla konsumentów dbających o dietę. Na rynku pojawiają się także modne produkty wysokoproteinowe czy napoje bezalkoholowe.
Technologie i nowe kanały sprzedaży
Digitalizacja i automatyzacja, które stały się priorytetem w wielu branżach, nie ominęły polskiego sektora spożywczego. Firmy inwestują w RFID (zdalna identyfikacja radiowa), Electronic Article Surveillance (EAS) czy zaawansowane systemy do śledzenia łańcucha dostaw. Pozwala to nie tylko lepiej zabezpieczyć towar, ale przede wszystkim budować zaufanie konsumenta poprzez transparentność pochodzenia produktu.
Rośnie znaczenie sprzedaży online, co podkreśla raport PMR: „Najszybszy rozwój odnotują sieci dyskontowe, małe supermarkety proximity, placówki convenience oraz sprzedaż internetowa.
Format convenience, oparty na wygodzie i szybkości zakupów, będzie umacniał swoją pozycję na rynku”.
Konsument staje się coraz bardziej cyfrowy, oczekując wygody, szybkiej dostawy oraz możliwości porównania cen. Sieci handlowe inwestują w programy lojalnościowe i aplikacje z promocjami, co przyspiesza proces zakupowy i zwiększa konkurencyjność.
Wyzwania 2025 i dalszych lat
Choć polska branża spożywcza może pochwalić się dobrymi wynikami, czeka ją wiele wyzwań. W raporcie PMR czytamy: „Branża mierzy się z poważnymi problemami – rosnącymi kosztami, zerwanymi łańcuchami dostaw, paniką konsumencką i niepewnością cen surowców”. Wyzwania te mają konkretne konsekwencje:
- Inflacja i koszty surowców. Mimo spadku realnej wartości rynku w 2023 roku, sektor odzyskuje siły. Jednak ceny energii, paliw i transportu wciąż są kluczowym wyzwaniem dla firm.
- Wysokie wymagania ekologiczne. Europejskie regulacje, m.in. Zielony Ład, strategia „Od pola do stołu” czy pakiet „Fit for 55” wymuszają na przemyśle inwestycje w ekologię i ograniczanie emisji.
- Oczekiwania konsumentów i presja na jakość. Co czwarty klient deklaruje problem ze znalezieniem produktu spełniającego kryteria zrównoważonego rozwoju.
Perspektywy – szanse i kierunki rozwoju
Mimo trudności, eksperci uważają, że branża spożywcza jest jedną z najważniejszych i najszybciej rosnących gałęzi polskiej gospodarki. Wzrost wynagrodzeń, poprawa sytuacji materialnej gospodarstw i rosnąca popularność produktów eko dają impuls do dalszego rozwoju.
Firmy, które najczęściej osiągają sukces, stawiają na:
- automatyzację i digitalizację procesów
- inwestycje w jakość i bezpieczeństwo produktów,
- wdrażanie nowych modeli sprzedaży (np. sprzedaż przez internet, formaty convenience).
Podsumowanie
Polska branża spożywcza stoi dziś w obliczu rewolucyjnych zmian – zarówno po stronie konsumenckiej, jak i technologicznej. Jej przyszłość zależy od zdolności adaptacji do nowych trendów, skutecznego wdrażania innowacji i nieustannego inwestowania w jakość, bezpieczeństwo oraz odpowiedzialność środowiskową.
Jak podkreśla raport Inquiry: „Polacy bardzo otwarci na programy lojalnościowe oraz nowe technologie. Czyli na wszystko, co powoduje, że zakupy są tańsze i wygodniejsze”.
Polska branża spożywcza – choć niepozbawiona wyzwań – wchodzi w nową dekadę z dużym potencjałem i wiarą w sukces. Ten potencjał będzie można wykorzystać, jeśli skutecznie połączy się tradycję z innowacją oraz zadba o przejrzystość i jakość na każdym etapie produkcji.
Dr Mariusz Dziwulskianalityk rynku rolno-spożywczego w PKO Banku Polskim
Produkcja żywności jest najważniejszą branżą przetwórstwa przemysłowego– w 2023 roku odpowiadała za ponad 18% wartości produkcji sprzedanej wyrobów w Polsce. Sektor wykazuje relatywnie dużą odporność na zewnętrzne szoki. Pandemia oraz wojna w Ukrainie nie spowodowały istotnych negatywnych efektów w funkcjonowaniu firm. Popyt na żywność cechuje się niską elastycznością cenową i dochodową, co chroni sektor przed gwałtownymi wahaniami koniunktury. Rentowność branży kształtuje się na ogół na poziomie niższym niż średnia dla przetwórstwa przemysłowego ogółem, niemniej w ostatnich dwóch latach wyraźnie ją przewyższała.
Wzrostowi branży sprzyja m.in. rosnący eksport – udział produktów rolno-spożywczych w polskim eksporcie ogółem w 2024 przekroczył 15% (w por. do 13% w 2014). Polska żywność pozostaje konkurencyjna na rynkach zagranicznych. W 2024 roku wartość polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych wyniosła 231 mld zł.
Potencjał do dalszego wzrostu sektora pozostaje wysoki. Niemniej, branża staje przed istotnymi wyzwaniami – m.in. transformacją energetyczną, koniecznością adaptacji do nowych regulacji czy też do zmieniających się trendów konsumenckich, w tym rosnącego zainteresowania zdrową, i funkcjonalną żywnością. Coraz silniejsza staje się również presja na zrównoważony model produkcji żywności, uwzględniający m.in. redukcję emisji, transparentność łańcuchów dostaw oraz stosowanie zrównoważonych opakowań. Kluczowe przy tym staje się utrzymanie konkurencyjności. Wydaje się, że model konkurowania oparty na prostych przewagach kosztowych stopniowo się wyczerpuje. Rosnące koszty pracy, ograniczona jej podaż, a także rosnące ceny surowców i energii będą wymuszać inwestycje w poprawę efektywności w tym automatyzację, cyfryzację. Firmy, które skutecznie odpowiedzą na te wyzwania, mogą zyskać pozostać konkurencyjne nie tylko na rynku krajowym, ale i międzynarodowym. Wydaje się, że nieunikniona jest dalsza konsolidacja branży, zwłaszcza w najbardziej rozdrobnionych segmentach, takich jak pieczywo, mięso czy przetwórstwo warzyw.