Fundacja rodzinna z perspektywy dwóch pokoleń – jak poukładać relacje między fundatorami i beneficjentami?

Fundacja rodzinna powstała głównie z myślą o wykorzystaniu jej jako wehikułu sukcesyjnego. Założycielom biznesów w szczególności zależy bowiem na tym, aby proces następstwa był transparentny i zgodny z ich faktycznymi oczekiwaniami.

W firmach rodzinnych i rodzinach biznesowych kluczową rolę odgrywają emocje. Fundacja rodzinna jest jednym ze sposobów na zarządzenie relacjami i potencjalnymi konfliktami rodzinnymi w kontekście sukcesji. O czym warto zatem pamiętać układając relacje między kluczowymi osobami w fundacji?

Fundatorzy i beneficjenci

Po pierwsze, ważne jest jasne określenie ról i odpowiedzialności.

Fundatorzy powinni precyzyjnie zdefiniować, jakie role pełnią poszczególni członkowie rodziny w fundacji, zarówno w kontekście zarządzania, jak i korzystania z jej zasobów. Beneficjenci zaś powinni wiedzieć, w jaki sposób mogą korzystać z zasobów fundacji, na jakich zasadach oraz jakie mają obowiązki.

Fundacja rodzinna na prawie polskim przewiduje, że fundatorzy mogą pełnić funkcje zarządcze, nadzorcze lub kontrolne, podejmując strategiczne decyzje, ale mogą także być równocześnie w roli beneficjentów własnej fundacji. Warto, aby jasno określili, jak długo będą pełnić poszczególne funkcje (dożywotnio czy czasowo). Czasowe pełnienie funkcji powinno przewidywać bowiem procedurę płynnego przekazania władzy w fundacji kolejnemu pokoleniu.

Czytaj też:
Wyzwania i przyszłość firm rodzinnych w Polsce

Różne role w fundacji rodzinnej pełnią także beneficjenci. Zgodnie z wolą fundatora, usankcjonowaną w statucie, mogą być różne kategorie beneficjentów: zaczynając od tych, którzy mają tylko prawo do wskazanych świadczeń, poprzez beneficjentów, którzy uzyskają prawo do zasiadania w zgromadzeniu beneficjentów, skończywszy na beneficjentach, którzy będą angażowali się w zarządzanie fundacją. Beneficjenci mogą także pełnić różne role doradcze w fundacji, w zależności od swoich kompetencji i doświadczenia.

Role beneficjentów mogą zmieniać się w czasie (np. beneficjent będący osobą małoletnią w chwili powoływania fundacji, po osiągnięciu określonego wieku i/lub spełnieniu dodatkowych warunków, może uzyskać prawo głosu w zgromadzeniu beneficjentów

Algorytmy się nie sprawdzą

Drugim istotnym obszarem w kontekście relacji między kluczowymi osobami w fundacji jest przejrzystość komunikacji.

W fundacjach rodzinnych komunikacja jest kluczowa, by unikać nieporozumień, szczególnie między pokoleniami. Regularne spotkania rodzinne, w których omawiane są cele fundacji, finanse, a także plany rozwoju, pomagają w budowaniu wspólnego zrozumienia i zaangażowania. Przepływ informacji między poszczególnymi interesariuszami pozwala uczynić fundację rodzinną faktycznie najważniejszą instytucją dla rodziny biznesowej zarówno w celu ochrony majątku, jak i dbałości o relacje w rodzinie.

Efektywna komunikacja opiera się na możliwości wyrażania opinii, ale także obaw, zarówno przez fundatorów, jak i przez beneficjentów. Nie można jednak zapominać, że w większości przypadków, to do fundatora będzie należał decydujący głos, bo to fundator jest najczęściej twórcą lub współtwórcą rodzinnego majątku.

Przejrzystość komunikacji służy także lepszemu zrozumieniu zasad i wartości, na których oparta została fundacja rodzinna. Dobrze przygotowany statut fundacji jest mocno zindywidualizowany. Nie sprawdzą się czysto matematyczne algorytmy w procesie dostępu do zasobów fundacji. Ważne jest zdefiniowanie nadrzędnego celu fundacji i adekwatne określenie praw i obowiązków poszczególnych interesariuszy.

Fundacja potrzebuje lidera

Podobnie jak w przypadku spółek operacyjnych, również w fundacji rodzinnej, ważnym obszarem są zasady sukcesji. Powinna być zaplanowana z wyprzedzeniem, by uniknąć konfliktów między pokoleniami.

Ze statutu fundacji może jasno wynikać, w jaki sposób będzie sprawowana władza w fundacji na okoliczność zgonu fundatora, ale także wówczas, gdy nie będzie mógł lub chciał angażować się w fundację jeszcze za swojego życia.

Fundacja, podobnie jak biznes, wymaga lidera, który weźmie odpowiedzialność za jej rozwój. Celem nie jest bowiem „przechowanie” majątku pod parasolem fundacyjnym, ale jego dalsze pomnażanie, zgodnie z przyjętą polityką inwestycyjną.

Beneficjenci, przewidziani do roli osób przejmujących teraz lub w przyszłości rolę zarządzających fundacją, muszą być do tej funkcji przygotowani. Może to obejmować naukę zarządzania fundacją, zarządzanie majątkiem, kwestie prawne oraz dbałość o wartości, które fundacja reprezentuje.

Czytaj też:
Jak odnieść sukces w sukcesji? Debata „Wprost” o firmach rodzinnych

Odnaleźć równowagę

Ważnym elementem w relacjach między pokoleniami jest wyważenie interesów i wartości, a co za tym idzie, znalezienie równowagi między interesami obu grup. Fundatorzy mogą mieć konkretne cele i wartości, które są im bliskie, natomiast młodsze pokolenie może chcieć wdrażać własne pomysły i podejście do zarządzania fundacją. Zarówno dla fundatorów, jak i dla beneficjentów istotne powinno być zachowanie ciągłości wartości, bo fundacja w sposób naturalny jest miejscem, w którym te wartości się ogniskują.

Fundatorzy powinni jasno określić, jakie wartości są dla fundacji najważniejsze i dążyć do ich przekazania kolejnym pokoleniom. Beneficjenci powinni zaś mieć możliwość proponowania nowych kierunków rozwoju, pod warunkiem że nie będą one sprzeczne z podstawowymi celami fundacji.

Fundacja rodzinna jest zatem miejscem, w którym na fundamentach tradycji, buduje się przyszłość kolejnych pokoleń. Realizacja tego celu wymaga interakcji międzypokoleniowej i szukania optymalnych rozwiązań zarówno z perspektywy interesów rodziny, jak i dbałości o kondycję firm rodzinnych, bo to one najczęściej są dostarczycielami środków finansowych (np. w formie dywidend), które umożliwiają realizację celów statutowych fundacji.

Profesjonalne zarządzanie relacjami w rodzinie i biznesie z wykorzystaniem fundacji rodzinnej wymaga oparcia się na dokumentach założycielskich. Zawarcie szczegółowych postanowień w statutach fundacji, umowach rodzinnych lub innych dokumentach założycielskich jest istotne, by zabezpieczyć interesy wszystkich stron. Dobre przygotowanie dokumentów dotyczących fundacji pomoże uniknąć potencjalnych konfliktów i nieporozumień, szczególnie dotyczących prawa do korzystania z majątku fundacji oraz reguł jej działania.

Jak unikać konfliktów

Im większym majątkiem zarządza fundacja, tym poziom odpowiedzialności i złożoności tematu jest poważniejszy, co oznacza, że doprecyzowanie zasad korzystania z majątku fundacji powinno być bardziej przemyślane i wielowariantowe.

Tworzenie wspólnych celów i wartości jest fundamentem działania każdej fundacji rodzinnej. Istotne jest, aby fundacja miała długofalową misję, która jest zgodna z wartościami obu pokoleń. Rozumienie wspólnych celów i zaangażowanie wszystkich stron w ich realizację pomoże utrzymać spójność organizacyjną. Warto zaangażować się w pracę nad wspólną wizją, czym dla rodziny jest fundacja rodzinna. Regularne spotkania, warsztaty czy sesje strategiczne, które pomogą określić, jakie wartości są dla rodziny najważniejsze, a także, jakie cele fundacja powinna realizować w przyszłości.

Czytaj też:
Krótki poradnik sukcesyjny

W każdej rodzinie mogą wystąpić nieporozumienia i konflikty, a w fundacjach rodzinnych te napięcia mogą dotyczyć zarówno kwestii zarządzania, jak i zasad korzystania z majątku fundacji. A jeśli tak, to kolejnym ważnym obszarem w relacjach między fundatorami i beneficjentami może okazać się zarządzanie konfliktami. Czasami pomocne może być skorzystanie z zewnętrznych doradców, którzy pomogą rozwiązywać konflikty. Niezależnie od tego, warto ustalić mechanizmy rozwiązywania sporów, zanim się one pojawią. Może to obejmować mediację, arbitraż czy inne formy negocjacji.

Zarządzanie fundacją rodzinną z perspektywy dwóch pokoleń wymaga zrozumienia, szacunku i wyważenia między tradycją a nowoczesnością. Proces przekazywania władzy w fundacji wymaga zaplanowania i przyjęcia otwartej komunikacji, aby cele fundacji były zgodne z wartościami obu pokoleń.

Czytaj też:
Sukcesja z sukcesem: Córki przejmują stery w grupie Salve MedicaCzytaj też:
Firmy rodzinne – koło zamachowe polskiej gospodarki